Links en Rechts

Hoewel je met het achtvoudige pad alle kanten op kunt en alle voertuigen er gebruik van maken, kan ik nooit onthouden welk pad waarheen voert. Dat is ook niet zo belangrijk, omdat alle paden naar onze versie van Rome leiden. Men betreedt de paden door stil te zitten, wat de omgeving na verloop van tijd volstrekt doet veranderen. Desalniettemin blijft het tobben.

Is het pad Right View wellicht een View from the Right? (1). Met duidelijke uitspraken als How paleo-libertarianism has become left-wing anti-Americanism denkt men zeker te weten wat de oorzaak van het lijden is. Wellicht zijn deze inzichten ingegeven door een hevig verlangen om niet alleen de belastingen maar ook de tijd te doen bevriezen.

Dergelijke zekerheden willen we natuurlijk niet zoeken. Op de site Access to Insight (2) vinden we alle twijfels verwoord in een enorme reeks van lange artikelen. Het komt mij vaak voor dat bij de theravada-richting van het boeddhisme de woordenstroom overvloediger is dan bij andere. Theravada is gebaseerd op de Tipitaka (uit de taal Pali: ti: drie + pitaka: manden), dit is een collectie van in Pali geschreven teksten die in drie delen is onderverdeeld.

In het eerste deel, de Vinaya Pitaka staan de leefregels voor de monniken (bhikkus). De regels zijn zeer gedetailleerd en soms verrassend. Dat een monnik of non geen alcohol mag drinken en seks mag hebben, is wel enigszins te verwachten, maar dat hij of zij geen knoflook mag eten is wat vreemder. Ook kietelen (3), iemand aan het schrikken maken of bij wijze van grap zijn eigendommen verstoppen is verboden. Je mag niet je handen, je eetkom of zelfs maar je lippen aflikken. Nonnen (Bhikkhunis) hebben het, voor zover ik kan nagaan, nog zwaarder. Er zijn 89 regels voor nonnen die niet voor monniken gelden. Een non mag niet zonder toestemming tegenover een monnik gaan zitten. Nonnen mogen buiten het klooster geen leren schoeisel dragen. Ook het dragen van heup- of andere ornamenten is niet toegestaan.

Het tweede deel van de Pitaka is de Sutta Pitaka. Deze werd ongeveer 250 jaar voor Christus op schrift gesteld en bevat zo’n tienduizend sutra’s en verhandelingen die aan de Boeddha en zijn directe volgelingen worden toegeschreven. Sommige zijn erg lang, andere zijn veel korter. De Khuddaka Nikaya bestaat uit 15 boeken met korte fragmenten. Novicen beginnen met het leren van de Khuddakapatha, een verzameling van 9 korte passages. Zo stelde de Boeddha aan de jonge Sopaka (een zogenaamde high-potential (4)) deze vragen en kreeg de volgende antwoorden, onthouden dus:

One is what?	All beings subsist on food.
Two is what?	Name and form (mind and matter).
Three is what?	Three kinds of feeling.
Four is what?	Four Noble Truths.
Five is what?	Five aggregates subject to grasping.
Six is what?	Internal six-fold base.
Seven is what?	Seven Factors of Enlightenment.
Eight is what?	The Noble Eightfold Path.
Nine is what?	Nine abodes of beings.
Ten is what?	He that is endowed with ten attributes is called an arahant.

Als derde deel is er de Abhidhamma Pitaka. Dit deel bevat de theoretische onderbouwing voor het gewenste gedrag zoals beschreven in de vorige twee delen. Men onderscheidt 52 mentale factoren die uitmonden in 89 toestanden van bewustzijn. Daarnaast zijn er (een luttele) vier elementen (extension (pathavi), cohesion (apo), heat (tejo),motion (vayo)(5)) en 23 fysieke fenomenen. Het lezen van deze teksten is ofwel geestelijk zeer stimulerend of stompt je al snel helemaal af:

Mind and matter are related to mind and matter in nine ways according to circumstances - namely, by way of predominance, conascence, reciprocity, dependence, nutriment, control, dissociation, presence, and non separation.

Naast de Pitaka zijn ook de Paracanonical Texts van groot belang. Deze bevatten commentaren en nadere uitleg van monniken op de Pitaka. Deze werden veelal opgeschreven in het Sinhala. Van deze taal had ik nog nooit gehoord en verwachtte iets dat nog obscuurder is dan Latijn of Pali, maar het blijkt de huidige taal van Sri Lanka (6) te zijn met zo’n 13 miljoen sprekers en een prachtig eigen schrift (7).

Al met al is er sprake van een enorme hoeveelheid literatuur, die in boekvorm verkrijgbaar is bij de Pali Text Society (8). Deze organisatie werd in 1881 in Engeland opgericht om het bestuderen van Pali teksten te bevorderen. Nota bene onder het kopje Bestsellers wordt de 40-delige Pali Canon in English Translation Set aangeboden voor £990. Lang niet alle boeddhistische teksten uit het Pali zijn al in het Engels vertaald. Dit wordt nog eens bevestigd doordat bij deze Society ook de Pali Canon in Pali Set als verzameling van 57 boeken wordt aangeboden.

De serieuze theravada-student moet zich dus in het Pali bekwamen. Pali is een wonderlijke taal omdat het geen eigen schrift heeft en zelfs nooit in het dagelijks leven als moedertaal is gebruikt (schrijf ik op gezag van Wikipedia (9)). Waarschijnlijk heeft het zich als handelstaal ontwikkeld. Pali is van oudsher geschreven in de schriften van het Brahmi, Sinhali, Birmees en Thai. Gelukkig heeft de oprichter van de Pali Text Society, T.W. Rhys Davids, al een manier bedacht om het Pali met in ons schrift te schrijven. Niets weerhoudt ons er nog van zo snel mogelijk Pali te gaan leren! Onmiddellijk vond ik een An Elementary Pali Course (10) waarin in 234 bladzijden de taal uit de doeken gedaan wordt. Vind je dit toch wat heftig, beperk je dan tot A Pali Word a Day van dezelfde site.

Bij al dat wild rondklikken op zoek naar uitleg over diverse theravada-begrippen, stuitte ik op de site van Nina van Gorkom (11). Deze diplomatenvrouw volgde haar man naar Thailand en raakte daar in de ban van het boeddhisme. Ze heeft tal van boeken geschreven over de theravada-stroming. Op haar kleurige website vind je vele verhandelingen over het boeddhisme. Buitengewoon aardig is dat de site behalve in het Engels ook in het Thai te aanschouwen is.